Akaryakıt fiyatları tüm dünya ülkelerini olduğu gibi Türkiye’yi de derinden etkiliyor.
Brent petrol fiyatı Rusya-Ukrayna savaşının devam etmesiyle birlikte yükseliş trendini sürdürüyor.
Jeopolitik riskler ön plana çıkarken tedarik zincirinde yaşanan sorunlar da fiyatlarda yükselişe kapı aralıyor.
Enerji maliyeti tırmanışta
Türkiye doğalgazda olduğu gibi petrolde de dışa bağımlı bir ülke. Bütçe açığında enerjinin maliyeti önemli yer tutuyor. Türkiye’nin Orta Vadeli Programında 2022-2024 döneminde enerji maliyetinin 41,6 milyar dolar olacağı tahminine yer verilmişti. Aynı dönem itibarıyla petrol varil fiyatının ise 68,7 dolar olması tahmini kayıt düşülmüştü. 2022 Haziran ayının son haftası itibarıyla Brent petrolün varili uluslararası piyasalarda 119,68 dolardan işlem görmekte idi.
Hangi unsurlar etkili?
Petrolde fiyatları yükselten en önemli etkenler arasında üretime dayalı günlük tüketimin artış göstermesi ilk sırada. OPEC+ üyelerin anlaşmazlığı de önemli. Çin, ABD, Avustralya ve Avrupa gibi ticaret merkezlerinde ekonomik faaliyetler artarak devam ediyor. Konjonktürün politik açıdan frenlenmesi başta Rusya olmak üzere petrol üreten ülkelerin arzını da etkiliyor. Türkiye’de dolarizasyonun yüksekliği, petrol tedarikinin dolara endeksli olması pompa fiyatlarını yukarı çıkarıyor.
Fiyat değişikliği nasıl yansıyor?
Rafineri fiyatları, en yakın erişilebilir serbest dünya piyasası Akdeniz havzasında oluşan benzin ve motorin fiyatları emsal alınarak, rafineriler tarafından belli metodolojiyleoluşturuluyor. Benzin ve motorin fiyatı veya döviz kurundaki değişimden kaynaklı aşağı ya da yukarı yönlü meydana gelecek akaryakıt nihai satış fiyatlarındaki değişiklikler, yeni fiyatın devreye gireceği günden iki gün önce oluşan ve yayınlanan Akdeniz havzası benzin ve motorin ürün fiyatları ile TCMB tarafından açıklanan dolar satış kuru baz alınarak tespit ediliyor.
Fiyatlar nasıl tespit ediliyor?
Benzin ve motorin ürün fiyatı ile dolar kurunun çarpılması sonucu elde edilen fiyatı litreye dönüştürülüp ÖTV ve gelir payı ilave edildikten sonra KDV de eklenerek vergili rafineri çıkış fiyatı bulunuyor. Vergili rafineri çıkış fiyatının üzerine dağıtıcı marjı ve yüzde 18 KDV eklenerek akaryakıt dağıtım fiyatı elde ediliyor. Dağıtım fiyatının üzerine bayi marjı ve yüzde 18 KDV eklenerek akaryakıt bayi fiyatına ulaşılıyor.
Serbest fiyatlama sistemi
Petrol Piyasası Kanunu gereğince 1 Ocak 2005 itibarıyla Serbest Fiyatlandırma Sistemi’ne geçildi.Bu sistemle sektördeki akaryakıt dağıtım şirketleri, farklı fiyat politikalarına göre depo satış fiyatını belirlemekte serbest. Bayiler dağıtım şirketlerince kendilerine tavsiye edilen tavan pompa satış fiyatlarını uyguluyor ya da bulundukları bölgenin rekabet koşullarına göre kendi pompa satış fiyatlarını uygulamaktalar.
Depo satış fiyatı
Temin fiyatı üzerine dağıtım şirketi marjı ve ürün servis ücreti eklenerek dağıtım şirketinin tüm depolar için satış fiyatları belirlenir. Bu marj, dağıtım şirketleri tarafından ürün maliyetleri, yapılan yeni istasyon yatırımları, mevcut istasyonların yenilenmesi, pazarlama ve çeşitli faaliyetler için ayrılan pay.
Pompa satış fiyatı
Dağıtım şirketi tarafından, depo satış fiyatı üzerine bayinin çeşitli masrafları ve bulunduğu bölgenin nakliye ücretlerinin de eklenmesiyle, tavsiye edilen pompa satış fiyatı oluşturulur ve bayilere bildirilir.Bayi, tavsiye edilen pompa fiyatını uygulamakta veya bulunduğu bölgenin rekabet koşullarına göre pompa satış fiyatını belirlemekte serbest.
